Het is geweldig om een onderneming te starten, maar goedkoop is het niet. Als je ervan droomt om een gezellig café, een webshop of een geavanceerde tech-startup te beginnen, moet je met heel veel verschillende kosten rekening houden. Naast de huur voor een bedrijfsruimte of kosten voor apparatuur zijn er ook kosten waaraan je misschien niet direct denkt, zoals vergunningen, marketing en belastingen.

Dus hoeveel kost het eigenlijk om een onderneming te starten? Hier zetten we op een rijtje wat je kunt verwachten, met een overzicht van de belangrijkste kosten. Ook lees je hoe je kunt inschatten hoeveel kapitaal je nodig hebt.

Wat staat er in dit artikel?

• Wat zijn de belangrijkste kosten van het starten van een onderneming?
  
• In hoeverre worden de opstartkosten beïnvloed door het type van je onderneming?
  
• Hoe maak je een goede inschatting van je opstartbudget?
  
• Welke kosten worden vaak over het hoofd gezien bij het starten van een onderneming?
  

Wat zijn de belangrijkste kosten van het starten van een onderneming?

Het starten van een eigen onderneming brengt verschillende basiskosten met zich mee. Hieronder geven we een overzicht van de kosten waarmee je waarschijnlijk te maken krijgt.

Juridische en regelgevingskosten

Deze zijn onvermijdelijk en als je die terzijde schuift, kan je dat uiteindelijk duur komen te staan. Afhankelijk van je bedrijfsstructuur (bijv. LLC, vennootschap, eenmanszaak), moet je budget uittrekken voor:

• Kosten voor bedrijfsregistratie: Deze kosten verschillen per locatie, maar houd rekening met een bedrag tussen de EUR 40 en EUR 500 of meer.

• Licenties en vergunningen: Deze zijn branche- en locatiegebonden. Een restaurant heeft bijvoorbeeld een exploitatievergunning nodig, terwijl webshop een algemene bedrijfsvergunning nodig heeft.

• Handelsmerken of intellectuele eigendom: Als je een merk opbouwt, kan het patenteren van je logo of slogan honderden tot duizenden euro's kosten.

Sommige ondernemers proberen dit proces misschien zelf af te handelen, maar het is de moeite waard om een advocaat in arm te nemen, vooral als je een uniek product of unieke dienst aanbiedt.

Apparatuur

Als je de onderneming exploiteert op een fysieke locatie, zoals een café of salon, moet je mogelijk budget uittrekken voor grote investeringen, zoals meubels, machines, inrichting en andere elementen. Digitale bedrijven hebben mogelijk behoefte aan software, abonnementen (bijv. boekhoudsoftware of projectbeheerplatforms) en een betrouwbare computerconfiguratie. Zelfs kleinere, goedkopere spullen, zoals kantoorbenodigdheden, kunnen duur worden. Hoe meer maatwerk of hoe meer branchespecifiek je behoeften zijn, hoe hoger het prijskaartje.

Marketing en branding

Om op te vallen, wil je misschien investeren in diensten voor marketing en branding. Denk bijvoorbeeld aan:

• Website-ontwikkeling. Aan een zakelijke website die is ontworpen door een professional, ben je al gauw tussen de EUR 2000 en EUR 10.000 kwijt. Als je zelf een site bouwt met platforms zoals Squarespace, moet je nog steeds betalen voor een domeinnaam en voor hosting.

• Merkontwerp: Reken op een bedrag tussen de EUR 500 en EUR 5000 voor de ontwikkeling van logo's, richtlijnen voor branding en verpakkingen (indien van toepassing), afhankelijk van de ontwerper of het bureau.

• Adverteren: Of je nu kiest voor advertenties op sociale media, Google-advertenties of gedrukte flyers, de marketingkosten kunnen snel oplopen. Reserveer 12%-20% van je verwachte inkomstenvoor advertenties, dat is een goed uitgangspunt.

Voorraad of initiële productontwikkeling

Als je onderneming draait om een product, is dat een van je grootste initiële kostenposten. Je moet budget uittrekken voor de ontwikkeling van prototypen, de productie van kleine batches en initiële voorraad. Dit kan flink in de papieren lopen, vooral als je leveranciers hoge minimale bestelhoeveelheden (MOQ's) verplicht stellen.

Locatiekosten

Kosten voor de locatie behoren vaak tot de grootste kostenposten voor fysieke ondernemingen. Bij de meeste commerciële huurovereenkomsten moet je de eerste maand huur vooraf betalen plus een borgsom, die kan oplopen tot een bedrag dat gelijk is aan enkele maanden huur. Verbouwingen en renovaties, en zelfs cosmetische ingrepen zoals schilderen of het aanbrengen van schappen, brengen extra kosten met zich mee.

Kosten voor werknemers of contractpersoneel

Zelfs als je geen fulltime werknemers in dienst neemt, heb je mogelijk nog steeds contractpersoneel, freelancers of consultants nodig. Naast arbeidskosten moet je mogelijk betalen voor software voor human resources (HR) en secundaire arbeidsvoorwaarden, zoals Gusto of QuickBooks Payroll, om de salarisadministratie en ander administratief werk uit te voeren.

Lopende operationele kosten

Met een fysieke locatie moet je betalen voor nutsvoorzieningen en internet. Veel ondernemingen kiezen ervoor om accountants, boekhouders en juridisch adviseurs op uurbasis in te huren. Ondernemingen zijn ook vaak geld kwijt aan maandelijkse verzekeringspremies. Denk bijvoorbeeld aan een algemene aansprakelijkheidsverzekering, werknemersverzekeringen of branchespecifieke polissen (bijv. productaansprakelijkheid voor consumptiegoederen).

Buffer voor noodgevallen

Hoeveel je ook plant, er loopt altijd wel iets mis. Een belangrijk apparaat kan kapot gaan, de advertentiekosten kunnen de pan uit rijzen of een leverancier kan failliet gaan. Door ten minste 10%-20% van je budget als buffer opzij te zetten, kun je ergens op terugvallen wanneer zich problemen voordoen.

In hoeverre worden de opstartkosten beïnvloed door het type van je onderneming?

Per branche en model gelden er andere vereisten. Het type onderneming dat je start, heeft dus een enorme impact op je opstartkosten. Hieronder noemen we de belangrijkste factoren die leiden tot verschillen in opstartkosten.

Fysiek versus digitaal zakendoen

Fysieke ondernemingen hebben doorgaans hoge initiële kosten. Wanneer je een café of boetiek opent, moet je bijvoorbeeld een ruimte huren en renoveren en meubels of apparatuur aanschaffen. Dat kan je tienduizenden euro's kosten. Tel daarbij dan ook nog eens nutsvoorzieningen, verzekeringen en lokale nalevingskosten bij op.

Online ondernemingen kunnen slank beginnen. Een eenmanszaak die digitale producten verkoopt of diensten verleent, heeft misschien alleen een website, een laptop en wat software nodig. Maar e-commerce kan extra kosten met zich meebrengen, zoals voorraadkosten of logistiek kosten.

Ondernemingen die producten verkopen versus ondernemingen die diensten verlenen

Voor ondernemingen die producten verkopen, is voorraad in een vroeg stadium een grote kostenpost. Productiebedrijven krijgen te maken met kosten van grondstoffen, productie en vaak hoge MOQ's voordat ze aan de slag kunnen. Zelfs wederverkopers of dropshippers moeten nog steeds betalen voor bulkaankopen, verpakking en branding.

Dienstverlenende ondernemingen hebben meestal lagere kosten, omdat jouw expertise het product is. Een consultant of personal trainer heeft bijvoorbeeld alleen basismarketingmateriaal nodig om klanten aan te trekken. Maar als voor de dienst gespecialiseerde apparatuur of personeel nodig is, zoals een fotostudio of een visagist, kunnen de kosten flink oplopen.

Franchises versus onafhankelijke bedrijven

Franchisenemers betalen doorgaans vooraf een franchisevergoeding tussen EUR 10.000 en EUR 50.000 of meer, plus doorlopende royalty's. De sourcing van branding en leveranciers wordt echter vaak voor hen afgehandeld.

Onafhankelijke ondernemingen bieden een ondernemer meer creatieve vrijheid, maar vereisen meer investeringen in marketing, bedrijfsvoering, productontwikkeling en meer.

Brancheregelgeving en compliance

In sterk gereguleerde branches zijn de kosten voor het starten van een nieuwe onderneming bijna altijd hoger vanwege wettelijke en nalevingsvereisten. Voorbeelden:

• Gezondheidszorg en welzijn: Wanneer je een privékliniek, fysiotherapiepraktijk of een medisch kuuroord start, heb je licenties, vergunningen en vaak dure verzekeringen nodig.

• Eten en drinken: Een restaurant moet voldoen aan strikte exploitatievoorschriften. Mogelijk moet je dus investeren in keukenapparatuur van industriële kwaliteit, ventilatiesystemen en voortdurende inspecties.

• Financiële of juridische dienstverlening: Ondernemingen die financiële of juridische diensten verlenen, zijn verplicht om gespecialiseerde certificeringen te verkrijgen, aan hogere nalevingsnormen te voldoen en vaak hogere verzekeringspremies te betalen.

Plannen voor groei

Ook je visie op toekomstige groei is bepalend voor je initiële kosten. Voorbeelden:

• Als je een technisch platform lanceert, gaat een aanzienlijk deel van je budget naar productontwikkeling. Het helemaal opnieuw bouwen van een app of van software kan tussen de EUR 50.000 en EUR 100.000 of nog meer kosten.

• Je kunt vaak met een minimale investering een kleinschaliger bedrijf starten, zoals een freelance of ambachtelijke onderneming, en stapsgewijs groeien.

Doelgroep

Lokale ondernemingen kunnen succes hebben wanneer ze zich richten op het bedienen van een specifieke doelgroep. Bij marketinginspanningen kan de ondernemingen zich vooral focussen op lokaal bereik, zoals met flyers of advertenties in de lokale krant.

Internationale ondernemingen, dus ondernemingen die wereldwijd producten verzenden of diensten verlenen, moeten daarentegen mogelijk investeren in een e-commerce-infrastructuur, internationale verzendlogistiek en meertalige klantenondersteuning. Dat kan onbetaalbaar zijn voor kleinere ondernemingen.

Behoefte aan gespecialiseerde apparatuur

Welk type apparatuur nodig is, verschilt sterk per type onderneming. Een paar voorbeelden:

• Bouw of landschapsarchitectuur: Hiervoor heb je duurdere gereedschappen, voertuigen en machines nodig, Zelfs als je apparatuur leaset, krijg je te maken met hoge maandelijkse betalingen.

• Creatieve branches: Een ontwerpstudio of videografiebedrijf heeft mogelijk geavanceerde software, geavanceerde camera's of montagesuites nodig, en de kosten daarvan kunnen snel oplopen.

• Detailhandel: Naast schappen en displays heb je betrouwbare POS-systemen nodig en mogelijk een winkelontwerp dat bij je merk past.

Behoefte aan personeel

Arbeidsintensieve sectoren zoals restaurants, winkels of bouwbedrijven hebben vaak vanaf dag 1 personeel nodig. Salarissen en secundaire arbeidsvoorwaarden kunnen dus veel budget opslokken.

Solo-ondernemingen van freelancers of consultants kunnen in hun eentje beginnen, waardoor de arbeidskosten bijna nul blijven totdat de onderneming opschaalt.

Marketingaanpak

Nichebedrijven met een kleine maar specifieke doelgroep, zoals verzamelaars of hobbyisten, kunnen een meer gerichte, kosteneffectieve marketingstrategie inzetten (bijv. directe advertenties, community-evenementen).

Ondernemingen voor de massamarkt die veel klanten willen bereiken, zoals consumententechnologie of fashion, moeten vaak investeren in grootschalige campagnes om bekendheid op te bouwen, waarvoor vooraf een groter budget nodig is.

Hoe maak je een goede inschatting van je opstartbudget?

Eigenaren van online ondernemingen geven gemiddeld EUR 35.000 uit in het eerste jaar van hun bestaan, en voor eigenaren van winkels is dat gemiddeld EUR 100.000, maar elke onderneming is anders. Een goede inschatting van je startbudget vereist een mix van onderzoek, realistische planning en een beetje goed onderbouwd giswerk. Het vereist inzicht in de specifieke kenmerken van je businessmodel en branche, terwijl je ruimte laat voor het onverwachte. Hier lees je hoe je een goede inschatting van je budget kunt maken.

Je businessmodel definiëren

Formuleer duidelijk wat je wilt opbouwen. Start je een product- of dienstverlenend onderneming? Is de onderneming digitaal of fysiek? Elke beslissing heeft invloed op je kostenstructuur. Zet je operationele plan op papier, zodat je vanaf het begin precies weet wat je nodig hebt om de onderneming te runnen.

Kosten in categorieën indelen

Splits je opstartkosten op in categorieën. Dit kan het gemakkelijker maken om specifieke kosten in te schatten en zo voorkom je dat je iets over het hoofd ziet. Enkele belangrijke categorieën kunnen zijn:

• Eenmalige kosten, zoals oprichtingskosten, aanschaf van apparatuur, websiteontwikkeling of initiële voorraad

• Terugkerende kosten, zoals huur, nutsvoorzieningen, salarissen, softwareabonnementen en marketingcampagnes

• Een buffer voor noodgevallen (meestal zo'n 10 tot 20 procent van je budget) voor onverwachte uitgaven

Markttarieven onderzoeken

De kosten verschillen per locatie, branche en schaal. Doe onderzoek naar het volgende:

• Kosten op basis van locatie: Bekijk de gemiddelde huurprijzen of kosten voor gedeelde kantoorruimte bij jou in de buurt. Als je van plan bent om op een fysieke locatie te starten, neem dan contact op met commerciële makelaars voor nauwkeurige cijfers.

• Offertes van leveranciers: Vraag leveranciers om prijzen voor voorraad of hardware. Twijfel je over de productiekosten, vraag dan schattingen aan bij meerdere fabrikanten.

• Technische kosten: Evalueer tariefplannen voor de software of platforms die je nodig hebt, waaronder boekhoudsoftware, projectbeheertools of e-commerceplatforms.

De fasen van je start-up in kaart brengen

Om één grote stortvloed aan onkosten te voorkomen, verdeel je je budget in fasen. Denk bijvoorbeeld aan:

• Pre-lanceringskosten: Deze eerste fase is voor onkosten die je moet maken voordat je officieel kunt openen, zoals licenties, prototypen of initiële marketing.

• Initiële operationele kosten: Dit zijn kosten om je eerste drie tot zes maanden door te helpen. Het kan bijvoorbeeld gaan om huur, salarissen of reclame.

• Kosten voor opschalen: Zodra de vaart erin komt, moet je rekening houden met kosten voor opschalen, zoals het aannemen van personeel of het uitbreiden van je voorraad.

Schatting maken van vaste en variabele kosten

Vaste kosten blijven gelijk, ook als je verkoopvolume verandert, terwijl variabele kosten fluctueren met je bedrijfsactiviteit. Bij vaste kosten kan het gaan om huur, salarissen en verzekeringen, terwijl variabele kosten betrekking kunnen hebben op materialen, verzending of productie. Als je dit onderscheid begrijpt, kun je evalueren hoe je kosten kunnen veranderen naarmate je onderneming groeit.

Rekening houden met professionele hulp

Als je niet elk aspect van het bedrijf zelf afhandelt, houd dan rekening met kosten voor professionals, zoals:

• Juridisch adviseurs en accountants: Deze experts kunnen je helpen bij het oprichten van je onderneming, het betalen van belastingen en het beheren van de boekhouding.

• Freelancers of contractpersoneel: Je kunt ontwerpers inhuren voor branding, ontwikkelaars om je website te bouwen of marketeers om advertentiecampagnes te maken.

Rekening houden met marketing

Marketingkosten kunnen sterk variëren. Online ondernemingen moeten mogelijk investeren in advertenties op sociale media of e-mailmarketingtools, terwijl fysieke ondernemingen mogelijk moeten investeren in lokale advertenties, bewegwijzering of grote openingsevenementen. Probeer te beginnen met een kleiner budget en wijs meer toe naarmate je ziet wat resoneert.

Een cashreserve opbouwen

Je onderneming zal waarschijnlijk niet meteen winstgevend zijn. Schat in hoeveel liquide middelen je nodig hebt om je activiteiten uit te voeren totdat je consistent inkomsten begint te krijgen. Een vuistregel is dat je voor ten minste drie tot zes maanden contant geld hebt.

Een budgetsjabloon of -software gebruiken

Programma's zoals Microsoft Excel, Google Spreadsheets of speciale software voor bedrijfsplanning (zoals LivePlan, QuickBooks) kunnen je helpen orde op zaken te houden. Je budget moet het volgende omvatten:

• Regelitems voor elke kostenpost

• Kolommen voor geschatte, werkelijke en doorlopende kosten

• Een gedeelte voor een buffer voor noodgevallen

Voorleggen aan experts of collega's

Leg je budget voor aan iemand die ervaring heeft in je branche, zoals een mentor, accountant of bedrijfsadviseur. Ze kunnen je misschien attent maken op kosten die je over het hoofd hebt gezien, of aanpassingen voorstellen op basis van hun praktijkervaring.

Aanpassen en herhalen

Je eerste conceptbegroting is misschien niet perfect, en dat is prima. Zodra je geld in de onderneming begint te steken, houd je je onkosten nauwlettend bij en stel je je budget gaandeweg bij. Het doel is om een flexibele maar realistische financiële routekaart te op te zetten.

Welke kosten worden vaak over het hoofd gezien bij het starten van een onderneming?

Het starten van een onderneming brengt veel kosten met zich mee die je kunt plannen, maar er zijn er ook kosten die zich onverwacht voordoen waardoor je budget kan ontsporen. Dit zijn de kosten die op het eerste gezicht misschien niet duidelijk naar voren komen, maar bijna onvermijdelijk zijn. Om grip te houden moet je je kosten altijd zorgvuldig bijhouden en je budget regelmatig opnieuw beoordelen om te achterhalen wat je mogelijk over het hoofd ziet. Het is ook een goed idee om collega's of mentoren in je branche te vragen naar de kosten waardoor ze werden overrompeld toen ze begonnen. Hieronder noemen we een enkele extra kosten waarmee je rekening moet houden bij het starten van je onderneming.

Administratieve en juridische verrassingen

Zelfs als je denkt dat je alle juridische en administratieve basiskosten op een rijtje hebt, kun je iets over het hoofd zien:

• Dossierkosten: Naast het registreren van je onderneming kunnen er terugkerende kosten zijn voor jaarverslagen, verlengingen of deponeringsvereisten.

• Deskundig advies: Advocaten en accountants brengen vaak kosten per uur in rekening, en dat kan snel oplopen, vooral wanneer je aan complexe contracten of belastingen werkt.

• Vergunningen en inspecties: Voor sommige branches (zoals levensmiddelen, gezondheidszorg of bouw) zijn meerdere vergunningen en inspectiekosten vereist.

Belastingen en toeslagen

Belastingen kunnen harder aankomen dan verwacht, vooral als je nog maar net met je onderneming bent begonnen. Houd rekening met de volgende fiscaal gerelateerde kosten:

• Belastingen voor zelfstandigen: Als je niet gewend bent om dit te betalen, kan dat als een schok komen. Zet in de VS bijvoorbeeld 15,3% van je inkomen opzij.

• Omzetbelasting, btw of GST: Nieuwe ondernemers vergeten misschien rekening te houden met omzetbelasting, belasting over de toegevoegde waarde (btw) of goederen- en dienstenbelasting (GST) of geven per ongeluk geld uit dat ze hebben geïnd maar aan de overheid zijn verschuldigd.

• Zakelijke onroerendgoedbelasting: Als je onroerend goed bezit, zoals kantoorruimte, wordt in sommige rechtsgebieden jaarlijks onroerendgoedbelasting in rekening gebracht.

Personeelskosten

Zelfs als je met een klein team begint, kan het inhuren van werknemers kosten met zich meebrengen waarmee je misschien geen rekening had gehouden, zoals:

• Loonheffingen: Naast salarissen, en afhankelijk van je locatie, ben je waarschijnlijk belasting verschuldigd voor sociale programma's zoals sociale zekerheid, Medicare (in de VS) en werkloosheidsverzekering.

• Arbeidsvoorwaarden: Een ziektekostenverzekering, pensioenregelingen en betaald verlof zijn niet in alle gevallen verplicht, maar ze kunnen wel belangrijk zijn voor het aantrekken en behouden van talent.

• Onboarding en training: Budgetteer de tijd en middelen die nodig zijn om nieuwe werknemers of contractanten op te leiden, zelfs voor functies op instapniveau.

Technologie en software

Het is belangrijk dat je over de juiste technologie beschikt, maar dat kan meer kosten dan verwacht. Kosten die je misschien niet hebt voorzien, zijn onder meer:

• Opstapeling van abonnementen: Tools zoals boekhoudsoftware, projectbeheerplatforms of marketingapps beginnen misschien als kleine uitgave, maar de kosten kunnen flink toenemen naarmate je functies, gebruikers of integraties toevoegt.

• Upgrades en onderhoud: Je kunt budget uittrekken voor initiële hardware (bijv. laptops), maar je moet ook rekening houden met doorlopend onderhoud, vervangingen en updates.

• Cyberbeveiliging: Naarmate je onderneming groeit, moet je mogelijk investeren in firewalls, VPN's (Virtual Private Networks) of een verzekering tegen datalekken.

Aanvullende marketing en branding

Je marketingbudget kan de pan uit rijzen, ondanks de beste intenties. Tot deze kosten behoren onder meer:

• Rebranding of herontwerp: Wat in het begin werkt, schiet misschien tekort als je groeit. De noodzaak om logo's, websites of verpakkingen te herzien kan sneller komen dan verwacht.

• Reclame testen: Marketing is geen eenmalige kostenpost. Het testen van campagnes, zoekwoorden of platforms kan onvoorziene kosten met zich meebrengen.

• Contentcreatie: Fotografie-, videografie- of copywritingdiensten voor blogs en sociale media kunnen al gauw flink in de papieren lopen.

Operationele kosten

De dagelijkse bedrijfsvoering brengt zijn eigen extra kosten met zich mee, waaronder:

• Nutsvoorzieningen: De kosten van water, elektriciteit en internet voor fysieke locaties worden al gauw onderschat. Deze kosten fluctueren ook per seizoen.

• Verzending en logistiek: Zelfs als je rekening houdt met verzendkosten, kunnen factoren zoals retourzendingen, beschadigde goederen of vertragingen andere kosten met zich meebrengen.

• Afval of krimp: Door beschadigde goederen, diefstal of onverkoopbare voorraad kan de winst dalen in ondernemingen die met producten werken.

Kosten voor jouw tijd

Jouw tijd is een waardevolle hulpbron en hier is vaak sprake van kosten die over het hoofd worden gezien, waaronder:

• Administratieve overhead: Boekhouding, het beheren van leveranciers of het afhandelen van klantenondersteuning kunnen je uren tijd kosten die je beter kunt besteden aan de groei van je onderneming.

• Leercurves: Als bepaalde software of projectmanagementsystemen nieuw voor je zijn, heb je tijd nodig om alles onder de knie te krijgen en dat kan ten koste gaan van je productiviteit.

Verzekeringen en risicobeheer

Ondernemingen moeten risico's zo goed mogelijk beheersen, en dat begint bij verzekeringen. Dit kan zich echter vaak uitbreiden naar andere scenario's. Hier zijn enkele aan risico gerelateerde kosten waarmee een ondernemer te maken kan krijgen:

• Premies voor zakelijke verzekeringen: De kosten kunnen stijgen door groei, nieuwe medewerkers of extra apparatuur.

• Lacunes in de dekking: Als er iets onverwachts gebeurt, zoals een overstroming in je kantoor of een rechtszaak, biedt je oorspronkelijke verzekeringsplan mogelijk niet voldoende dekking.

• Aansprakelijkheidsclaims: Ondernemingen in branches met een hoog risico kunnen te maken krijgen met rechtszaken of claims waarvoor extra juridische kosten moeten worden gemaakt.

Kosten om op te schalen

Naarmate je onderneming groeit, kunnen de kosten op onverwachte manieren stijgen. Denk bijvoorbeeld aan:

• Upgrades van softwareniveaus: Gratis of goedkope abonnementen schieten vaak tekort, en opschalen betekent dat je moet betalen voor premium service.

• Specialisten inhuren: Naarmate je onderneming groeit, moet je mogelijk consultants, IT-ondersteuning of marketingexperts inhuren.

• Wijzigingen in de infrastructuur: Opschalen kan betekenen dat je naar een groter kantoor verhuist, nieuwe apparatuur aanschaft of systemen bijwerkt.

Emotionele en persoonlijke kosten

Het runnen van een bedrijf kan zijn tol eisen op een manier die veel mensen niet voorzien. Dit kan leiden tot extra kosten, zoals:

• Verhoogde stress. Stressmanagement kan leiden tot kosten voor therapie, coaching of zelfzorg.

• Gemiste inkomstenkansen: Als je fulltime aan je onderneming werkt, loop je mogelijk andere inkomstenbronnen mis, vooral in de beginfase.

• Spanning in relaties: Tijd die je niet besteedt aan familie en vrienden, kan van invloed zijn op persoonlijke relaties. En dat leiden tot indirecte kosten, zoals het inhuren van hulp thuis.