Ondanks verschillende recente verbeteringen in de wetgeving blijft Duitsland een doelbestemming voor witwassers. Ondernemingen zijn echter ook juridisch verplicht om een actieve rol te spelen bij de bestrijding van deze misdaad. Hieronder lees je wat witwassen is en hoe geld in Duitsland wordt witgewassen door middel van contante en onroerend goedtransacties. Daarnaast kun je leren wat de overheid onderneemt om het witwassen van geld tegen te gaan, welke strafrechtelijke sancties van toepassing zijn en hoe Duitsland zich verhoudt tot andere landen.

Wat staat er in dit artikel?

• Wat is witwassen?
  
• Waar en hoe wordt geld witgewassen in Duitsland?
  
• Hoe wordt contant geld gebruikt bij het witwassen van geld?
  
• Hoe wordt onroerend goed gebruikt voor het witwassen van geld?
  
• Hoe bestrijdt Duitsland het witwassen van geld?
  
• Hoe zwaar zijn de sancties voor het witwassen van geld?
  
• Hoe verhoudt Duitsland zich tot andere landen?
  

Wat is witwassen?

Geld witwassen (kortweg witwassen) wordt beschreven als het kanaliseren van illegaal verworven geld naar legaal financieel en economisch verkeer. Omdat criminelen hun onrechtmatige winst niet zomaar op een bankrekening kunnen storten, (omdat banken achterdochtig zouden worden), proberen ze in plaats daarvan de herkomst van hun geld te verbergen. Ze doen dit door het geld via verschillende rekeningen of bedrijven te verplaatsen om alle sporen van criminele activiteiten te verwijderen. Op deze manier wordt “zwart geld“ dat wordt gegenereerd, bijvoorbeeld door diefstal, corruptie, afpersing, illegaal gokken of de handel in drugs en wapens, “schoongemaakt“. Het betekent ook dat geld buiten de controle van de overheid wordt gehouden. Witwassen vindt vaak plaats in verband met georganiseerde misdaad en maffiaorganisaties.

Het United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) schat dat de hoeveelheid witgewassen geld wereldwijd tussen de 800 miljard en 2 biljoen dollar per jaar bedraagt. Dit is problematisch omdat staatsfinanciën miljarden aan belasting mislopen die voor het algemeen belang moeten worden gebruikt. Bovendien creëert het witwassen van geld een concurrentienadeel voor eerlijke bedrijven wanneer hun concurrenten illegaal geld gebruiken. Maar naast de economische uitdagingen veroorzaakt het witwassen van geld nog een ander enorm probleem voor de samenleving: elke witgewassen dollar of euro versterkt de grip van de georganiseerde misdaad en creëert een veiligheidsrisico voor iedereen. Uiteindelijk levert het witwassen criminelen en terroristen het geld op om hun illegale activiteiten te financieren.

Waar en hoe wordt geld witgewassen in Duitsland?

De Federale Recherche verdeelt het witwassen van geld in drie fasen. Fase één is de plaatsingsfase, waarbij illegaal verkregen geld voor het eerst in legaal verkeer wordt gebracht, bijvoorbeeld door grote sommen contant geld te storten bij kredietinstellingen, gebruik te maken van geldtransferdiensten of dure goederen te kopen met contant geld, Het primaire doel is meestal om grote sommen contant geld door te sluizen naar een rekening zonder tekenen van herkomst. Verschillende gelegenheden, waaronder restaurants, casino's, wedkantoren of gokhuizen, worden hiervoor gebruikt, zowel in Duitsland als in andere landen. In principe, is het mogelijk om geld wit te wassen via elke onderneming die contant geld gebruikt. Om grote bedragen te verbergen, richten criminelen zich vooral op sectoren waarin veel contant geld omgaat. Geld kan echter ook worden witgewassen via import- exportbedrijven. Hiervoor gebruiken daders valse import- en export cijfers om hun onrechtmatig verkregen winsten te infiltreren. Hiervoor worden vaak grote netwerken en structuren gebruikt.

De tweede fase van het witwassen van geld wordt de geheimhoudingsfase genoemd, complexe transacties worden uitgevoerd om de herkomst van het geld te verbergen. Geld overschrijvingen tussen verschillende bankrekeningen, landen en valuta's, plus lege vennootschappen en schijntransacties worden allemaal gebruikt om de link tussen het illegaal verkregen geld en hun bron te verbergen.

In fase drie, de integratiefase, komt het geld uit een ogenschijnlijk legale bron terug in de economische kringloop waarna het weer in handen komt van de criminelen die het vervolgens kunnen gebruiken als wettelijk verkregen geld.

Hoe wordt contant geld gebruikt bij het witwassen van geld?

Restaurants zijn een veelgebruikte locatie voor het witwassen van geld. In dit scenario, boekt de eigenaar meer gasten in zijn systeem dan er daadwerkelijk komen eten. Het illegale geld dat voor de fictieve maaltijden wordt betaald, wordt in de boekhouding bijgeschreven, ondanks dat er nooit een gerecht de keuken verlaten heeft. Het illegale geld wordt onmiddellijk echte omzet, en hoewel het onderworpen is aan belasting, wordt het zwarte geld schoongewassen.

Casino's zijn een ander voorbeeld van plaatsen waar criminelen geld witwassen, omdat het etablissementen zijn waar eigenaren grote hoeveelheden contant geld verwerken. Gokkers ruilen hun illegale geld voor chips, spelen slechts met een klein aantal en ruilen hun chips vervolgens terug voor schoon geld. Er zijn echter potentiële problemen; gokkers krijgen vaak geen ontvangstbewijs, wat betekent dat er geen bewijs is dat het geld uit een legale bron komt. Het is meestal ook niet mogelijk om geld op een rekening uit te betalen. Echter, bij online casino's is de situatie anders. Bij online gokken worden winsten uitbetaald op een bankrekening. Contant geld kan niet worden gebruikt voor online gokken, maar het kan wel worden omgezet in een min of meer anonieme betaalmethode, zoals betaalkaarten, of door te betalen met digitale wallets en cryptovaluta.

Het is voor criminelen bijzonder eenvoudig om geld wit te wassen via sportweddenschappen met vaste kansen. Door gebruik te maken van een arbitragemethode kan onrechtmatig verkregen geld zodanig worden ingezet dat de gokker een rendement van 90%, of soms zelfs meer, kan garanderen. Door bijvoorbeeld drie verschillende weddenschappen te plaatsen op een voetbalwedstrijd bij drie verschillende bookmakers; één op een thuisoverwinning, één op een gelijkspel en één op een uitoverwinning, zal de gokker uiteindelijk hooguit een minimaal verlies lijden. Ondanks het verlies van twee weddenschappen, zal de derde een aanzienlijke winst opleveren. De gokker zal uiteindelijk ongeveer hetzelfde bedrag overhouden als waarmee hij begon en bovendien een ontvangstbewijs ontvangen waaruit blijkt dat het geld op legale wijze is gewonnen.

Hoe wordt vastgoed gebruikt voor het witwassen van geld?

Tot 1 april 2023 was het kopen van onroerend goed in Duitsland een populaire methode onder criminelen voor het witwassen van geld. Dit kwam doordat het tot dan toe mogelijk was om contant te betalen. Volgens de schattingen van de anticorruptieorganisatie Transparency International werd 15% tot 30% van alle criminele activa in Duitsland in onroerend goed geïnvesteerd. Als gevolg hiervan was de Duitse vastgoedmarkt, lange tijd een broedplaats voor vermogende criminelen. Zelfs vandaag is er nog steeds een gebrek aan transparantie over wie welk onroerend goed bezit. Duitsland heeft geen uitgebreid eigendomsregister.

Eind 2022 is de Sanctions Enforcement Act II (SDG II) in werking getreden. Een gevolg hiervan was dat het sinds april 2023 niet meer mogelijk is om onroerend goed contant te kopen. Deze nieuwe wetgeving is een belangrijke mijlpaal in de strijd tegen witwassen in de vastgoedsector. Het is ook goed nieuws voor alle legale kopers van onroerend goed, aangezien transacties die met illegaal geld werden betaald de vraag op de markt deden toenemen en de prijzen deden stijgen.

Hoe bestrijdt Duitsland het witwassen van geld?

In Duitsland is de belangrijkste overheidsmaatregel voor de bestrijding van het witwassen van geld de Wet op het witwassen van geld (GwG). De GwG maakt het witwassen van geld een illegale daad die door de autoriteiten kan worden vervolgd. De Duitse wetgeving is voornamelijk gebaseerd op de EU Antiwitwasrichtlijn (AMLD), die moet worden geïmplementeerd in de context van nationale wetgeving. De GwG is zowel van toepassing op particulieren als op een hele reeks economische actoren. Om te beginnen, geldt voor contante betalingen en transacties een grens van 10.000 euro. Wie meer op zijn bankrekening wil storten, moet bewijs van de herkomst van dergelijk geld voorleggen. Voor nieuwe klanten kunnen banken al bewijs eisen vanaf 2.500 euro. In het geval van particulieren geldt de persoonlijke grens van 10.000 euro ook voor de aankoop van goederen. Als iemand bijvoorbeeld 12.000 euro contant voor een auto wil betalen, moet hij bereid zijn om zijn persoonlijke situatie te laten controleren. Handelaren moeten ook een schriftelijk verslag van de transactie bijhouden met behulp van een formulier.

Economische actoren worden door de GwG gedwongen om bijzondere zorgvuldigheid en waakzaamheid toe te passen, om witwassen zo vroeg mogelijk op te sporen. Hun taken omvatten onder meer, effectief risicobeheer. Dit betekent bijvoorbeeld dat ze een risicobeoordeling van de tegenpartij uitvoeren en daaruit individuele, zakelijke of interne beveiligingsmaatregelen implementeren. Daarnaast moeten bedrijven ook gepaste zorgvuldigheid uitvoeren onder de voorwaarden van de GwG. Daarom moeten ze contractpartijen ondubbelzinnig kunnen identificeren en informatie kunnen verkrijgen over het doel van de transactie. Daarnaast moeten eventuele tekenen van illegale activiteiten worden gemeld aan de centrale Financial Intelligence Unit (FIU). Deze signalen kunnen contante betalingen van meer dan 10.000 euro en het vervoer of de opslag van contante bedragen zijn.

Kom meer te weten over de andere verplichtingen waaraan ondernemingen moeten voldoen en op welke ondernemingen de Wet op het witwassen van geld van toepassing is.

Hoe zwaar zijn de sancties voor het witwassen van geld?

Iedereen die zich in Duitsland bezighoudt met het witwassen van geld, of het overtreden van witwasregels, krijgt te maken met aanzienlijke sancties. Volgens artikel 261 StGB (strafwetboek) kan het witwassen van geld worden bestraft met een geldstraf of een gevangenisstraf van maximaal vijf jaar. Maar,niet alleen de handeling zelf wordt bestraft. Bedrijven zijn ook verplicht om verdachte activiteiten te melden die op witwassen kunnen duiden. Op grond van artikel 56 GwG, kunnen overtredingen worden bestraft met boetes van maximaal 150.000 euro. Ernstige, herhaalde en systematische overtredingen kunnen worden bestraft met boetes van maximaal 5 miljoen euro of 10% van de omzet van een bedrijf in het voorgaande jaar. Daarnaast hebben de verantwoordelijke toezichthoudende en administratieve autoriteiten het recht om onbetwistbare boetebesluiten op hun eigen website bekend te maken. Hierdoor worden de namen van de daders bekend bij het publiek.

Hoe verhoudt Duitsland zich tot andere landen?

Witwassen komt in Duitsland veel voor in vergelijking met andere Europese landen. In 2022 was het land met het hoogste risico op witwassen en de financiering van terrorisme de Democratische Republiek Congo. Het kreeg een score van 8,3 op de Anti-Money Laundering Index. Deze index loopt van 0 tot 10. Omgekeerd had Finland het laagste risico met een score van slechts 2,88 en Duitsland kreeg een score van 4,21.

Dit komt deels door het feit dat er een groot aantal banken in het land zijn, waaronder veel kleinere instellingen, en de voorkeur van Duitsers voor het gebruik van contant geld. Bovendien is Duitsland ook een aantrekkelijke bestemming voor witwassers vanwege de politieke stabiliteit en economische macht. Last but not least was het vervolgen van daders in het verleden een langdurige kwestie en waren de sancties relatief licht.

Dit werd vaak bekritiseerd door onder meer de Financial Action Task Force (FATF), een orgaan van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Volgens de FATF werden in 2020 slechts ongeveer 1000 mensen in Duitsland vervolgd voor witwasmisdrijven, ondanks dat er meer dan 37.000 onderzoeken werden gestart. Dit is een van de redenen waarom Duitsland vaak bijna op de grijze lijst, of zelfs de zwarte lijst van de FATF staat. De grijze lijst wordt gebruikt voor landen met een verhoogd risico op witwassen en de financiering van terrorisme; de zwarte lijst duidt op landen met een hoog risico.

In tegenstelling tot de algemene trend van afnemende criminele activiteiten is het aantal witwaszaken in Duitsland de afgelopen jaren voortdurend gestegen. Naar schatting wordt er in Duitsland elk jaar ongeveer 100 miljard euro witgewassen. Hoewel de politie alleen al in 202222.614 gevallen van witwassen heeft geregistreerd, is het geschatte aantal daadwerkelijke gevallen aanzienlijk hoger. In hetzelfde jaar, registreerde de Federale Recherche (BKA) 203 gevallen van georganiseerde misdaad die tekenen van witwassen bevatten. Dit is bijna een derde van alle geregistreerde gevallen van onderzoeken naar de georganiseerde misdaad. Lees meer over hoe de situatie de afgelopen 10 jaar is veranderd.