In 2022 hebben financiële instellingen in Japan in totaal 583.317 transacties gemeld als verdachte gevallen van witwassen. Dit was een stijging van 53.167 gevallen ten opzichte van het voorgaande jaar – een recordhoogte.

Hoewel het gebeurt onder het mom van legitieme transacties, is witwassen een misdrijf. En gezien het toenemende aantal transacties dat verdacht wordt van witwassen, kunnen niet alleen financiële instellingen hier onbewust bij betrokken raken, maar ook verschillende bedrijven en individuen. Dit kan leiden tot sancties zoals boetes, naast het ondermijnen van de geloofwaardigheid van de betrokken bedrijven.

Dit artikel behandelt de basisprincipes van witwassen en gaat in op enkele specifieke gevallen in Japan.

Wat staat er in dit artikel?

• Wat is witwassen?
  
• Is witwassen een strafbaar feit?
  
• Wat zijn voorbeelden van witwassen in Japan?
  
• Waarom vraagt de bank om bevestiging van de transactiegegevens?
  

Wat is witwassen?

Volgens de website van het Japanse Nationale Politieagentschap is witwassen het verbergen van geld dat je op een illegale manier hebt verdiend, zodat niemand weet waar het vandaan komt en wie de echte eigenaar is. Dit doe je om te voorkomen dat de politie je erachter komt en je oppakt.

Het 'witgewassen' geld kan worden gebruikt om de activiteiten, lopende operaties en groei van criminele groepen te financieren, wat mogelijk de georganiseerde misdaad in de hand werkt. Er bestaat ook bezorgdheid dat zulke groepen de normale economische activiteit van de samenleving negatief kunnen beïnvloeden.

Binnen de internationale gemeenschap worden er inspanningen geleverd, met name door de Financial Action Task Force (FATF), om de wereldwijde maatregelen tegen het witwassen van geld te versterken. In lijn hiermee heeft ook Japan wetten aangenomen en richtlijnen voor financiële instellingen opgesteld.

Is het witwassen van geld een strafbaar feit?

Witwassen is bij wet verboden. In Japan wordt dit gehandhaafd door wetten zoals de wet op de bestraffing van georganiseerde misdaad en de speciale wet op drugsbestrijding. Daarnaast worden er preventieve maatregelen genomen op basis van wetten zoals de wet op de preventie van de overdracht van opbrengsten uit misdrijven.

In 2022 zijn de wettelijke straffen verhoogd als onderdeel van de inspanningen om de maatregelen tegen het witwassen van geld te versterken. Zo is in de wijziging van december 2022 van de wet inzake de bestraffing van georganiseerde misdaad de wettelijke straf voor het "misdrijf van het controleren van bedrijfsactiviteiten" (het gebruik van opbrengsten uit misdrijven om een functie als aandeelhouder te bekleden of om bestuursleden te benoemen of te ontslaan enz.) verhoogd van een gevangenisstraf van maximaal 5 jaar of een boete van maximaal 10 miljoen yen naar een gevangenisstraf van maximaal 10 jaar of een boete van maximaal 10 miljoen yen.

Hoe werkt het witwassen van geld?

Het witwasproces is best ingewikkeld, maar bestaat meestal uit drie stappen:

• Plaatsing: Plaatsing is de fase waarin criminele opbrengsten in het financiële systeem worden gebracht. Dit gebeurt op verschillende manieren, bijvoorbeeld door contant geld uit criminele opbrengsten op een bankrekening onder een valse naam te zetten of door onroerend goed te kopen.

• Laagvorming: Laagvorming is het stadium waarin het geld meerdere keren wordt verplaatst door middel van herhaalde geldovermakingen of andere middelen om de herkomst van de criminele opbrengsten te verdoezelen.

• Integratie: Tot slot is integratie de fase waarin het geld met een verborgen oorsprong weer op een schijnbaar legitieme manier in de economie wordt gebracht, bijvoorbeeld door te investeren in legale bedrijven of door vastgoed te verkopen.

Wat zijn voorbeelden van witwassen in Japan?

Witwassen kan op verschillende manieren gebeuren. Als we kijken naar voorbeelden van witwaspraktijken in Japan, zijn de meest misbruikte transacties binnenlandse wisseltransacties, gevolgd door contante, bank-, creditcard- en elektronische geldtransacties. Binnen de internationale gemeenschap is witwassen met crypto-activa ook een groot probleem geworden, met een toename van 68% in 2022 ten opzichte van het jaar ervoor.

Laten we eens kijken naar enkele belangrijke gevallen uit 2022 en 2020 in Japan op basis van gegevens van het Japanse nationale politieagentschap.

Het zich voordoen als iemand anders om de rechten op het gebruik van elektronisch geld te verkopen, verkregen door middel van geavanceerde fraudepraktijken

Casestudy: Bij de verkoop van de rechten om elektronisch geld te gebruiken dat was verkregen door een team van geavanceerde fraudeurs, heeft een groep mannen in de consultancybranche een advertentie geplaatst op een website voor de handel in elektronisch geld onder de naam van een naamloze vennootschap die door iemand anders werd beheerd. Vervolgens hebben ze de rechten verkocht en zich voorgedaan als die persoon.

Het verbergen van activa door gebruik te maken van een crypto-adres dat toebehoort aan een onbekende persoon

Casestudy: Een mannelijke werknemer van een bedrijf kocht crypto-activa met criminele opbrengsten die op zijn eigen bankrekening waren gestort. Vervolgens maakte hij deze over naar een crypto-adres dat werd beheerd door een onbekende persoon.

Grensoverschrijdende verduistering van geld

Casestudy: Een mannelijke bedrijfsleider maakte geld dat hij met fraude had verdiend over naar een bankrekening die hij in een ander land had geopend. Daarbij gaf hij een valse factuur af aan een bank in Japan, zodat het leek alsof het om een normale zakelijke transactie ging.

De daders in deze drie zaken werden beschuldigd van "het verbergen van criminele opbrengsten", wat meer dan de helft van alle witwasdelicten uitmaakt.

Hoewel het zelden voorkomt, omvat witwassen ook het gebruik van criminele opbrengsten om een positie als aandeelhouder te verwerven en zo de bedrijfsactiviteiten van die onderneming te controleren.

Oprichting van een bedrijf met illegale opbrengsten als kapitaal, gevolgd door het innemen van een positie als aandeelhouder

Casestudy: In 2020 runde een man een cabaret zonder vergunning en gebruikte de illegale inkomsten daarvan als kapitaal voor aandelen die hij uitgaf toen hij een bedrijf oprichtte. Zo werd hij oprichter van het bedrijf. Vervolgens benoemde hij zichzelf tot CEO en registreerde hij de oprichting bij het District Legal Affairs Bureau.

Waarom vraagt de bank in die brieven om bevestiging van de transactiegegevens?

Er worden zowel in eigen land als internationaal maatregelen genomen om het witwassen van geld tegen te gaan. Een van die maatregelen, die door financiële instellingen wordt uitgevoerd, is het controleren van transactiegegevens en de identiteit van klanten.

Financiële instellingen sturen hun gebruikers regelmatig documenten zoals de bevestiging van het doel van de transactie, de bevestiging van klantgegevens en de bevestiging van leveringsgegevens, allemaal volgens de wet op de preventie van de overdracht van criminele opbrengsten en de richtlijnen van de Financial Services Agency.

Sommigen zijn misschien verbaasd als ze plotseling zulke brieven ontvangen, maar financiële instellingen gebruiken deze documenten om transacties en klantgegevens te verifiëren in een poging om frauduleuze transacties (zoals de overdracht van criminele opbrengsten) te voorkomen.

Wat gebeurt er als verzoeken van de bank om klantgegevens te verifiëren worden genegeerd?

Om criminaliteit te helpen voorkomen, vraagt de overheid mensen om binnen de gestelde termijn te reageren als ze documenten zoals de bevestiging van klantgegevens van financiële instellingen krijgen.

De wet op de preventie van de overdracht van opbrengsten van misdrijven bepaalt dat een financiële instelling kan weigeren haar verplichtingen met betrekking tot een transactie na te komen totdat de klant voldoet aan het transactieverificatieproces. Als er geen reactie wordt ontvangen, kan de transactie worden stopgezet of beperkt.