Open banking is het delen van klantgegevens tussen banken en externe dienstverleners (TPP's). Voor dit proces is toestemming van de klant vereist en worden API's (Application Programming Interfaces) gebruikt om geautoriseerde gegevens elektronisch te verzenden. Open banking heeft de opkomst van de fintech-industrie en een lange reeks nieuwe financiële diensten mogelijk gemaakt. Het bespaart bedrijven ook tijd bij taken zoals het verwerken van financiële gegevens.

In deze gids wordt uitgelegd wie open banking reguleert, welke open banking-normen er bestaan en hoe de regelgeving inzake open banking van invloed is op innovatie.

Wat staat er in dit artikel?

• Waar wordt open banking voor gebruikt?
  
• Wat is de regelgeving inzake open banking?
  
• Wie reguleert open banking?
  
• Open banking-normen
  
• Consumentenrechten en bescherming onder open banking
  
• Hoe open banking financiële innovatie beïnvloedt
  

Waar wordt open banking voor gebruikt?

Open banking zorgt voor een meer concurrerend en innovatief financieel landschap door de ontwikkeling van nieuwe financiële producten en diensten mogelijk te maken. Open banking is een concept in ontwikkeling en er komen regelmatig nieuwe toepassingen en gebruiksmogelijkheden bij. Hieronder worden enkele populaire toepassingen van open banking beschreven.

Voor consumenten

• Financieel beheer: Dankzij open banking kunnen bedrijven de gegevens van klanten uit meerdere rekeningen verzamelen en samenvoegen op één platform, waardoor consumenten hun uitgaven, budgettering en spaargeld beter kunnen bijhouden. Deze diensten kunnen ook op maat gemaakte aanbevelingen doen voor producten en diensten zoals leningen, verzekeringen of beleggingen.

• Verbeterde toegang tot krediet: Dankzij open banking krijgen kredietverstrekkers een uitgebreider beeld van de financiële situatie van een kredietnemer, wat mogelijk leidt tot betere kredietvoorwaarden.

• Betalingsoplossingen: Dankzij open banking kunnen gebruikers rechtstreeks vanaf hun bankrekening betalen, waardoor traditionele kaartnetwerken overbodig zijn geworden.

Voor ondernemingen

• Kasstroombeheer: Dankzij open banking kunnen bedrijven bankgegevens integreren met boekhoudsoftware, waardoor financiële transacties worden vereenvoudigd en de zichtbaarheid van de kasstroom wordt verbeterd.

• Automatisering van facturering en betalingen: Open banking heeft geautomatiseerde facturering en betalingsincassodiensten mogelijk gemaakt, waardoor de administratieve overhead wordt verminderd.

• Alternatieve kredietverlening: Open banking vergemakkelijkt de integratie van financiële gegevens uit een breder scala aan bronnen, waardoor ondernemingen mogelijk betere kredietvoorwaarden kunnen bedingen en de toegang tot krediet voor kleine en middelgrote ondernemingen wordt vergroot.

• Gerichte financiële producten: Fintech-bedrijven gebruiken open banking om nieuwe financiële producten en diensten te ontwikkelen.

Wat is de regelgeving inzake open banking?

Regelgeving inzake open banking bestaat uit regels en richtlijnen die door regelgevende instanties worden vastgesteld om te bepalen hoe banken en externe aanbieders financiële gegevens delen. Het doel van deze regelgeving is om de concurrentie op de markt te vergroten, innovatie te bevorderen en de keuzevrijheid van consumenten in de financiële dienstverlening te verbeteren, terwijl tegelijkertijd de privacy en veiligheid van consumentengegevens gewaarborgd blijven. Hieronder volgen de belangrijkste elementen van de regelgeving inzake open banking.

• Toestemming van de consument: Het principe dat consumenten eigenaar zijn van hun financiële gegevens is bepalend voor de regelgeving inzake open banking. De regelgeving schrijft voor dat banken alleen klantgegevens met TPP's mogen delen nadat zij daarvoor uitdrukkelijk toestemming hebben gekregen.

• API-standaardisatie: De regelgeving inzake open banking vereist vaak de standaardisatie van API's, waardoor het eenvoudiger en veiliger wordt om gegevens tussen verschillende systemen en platforms te delen en te openen.

• Toegangsrechten en verantwoordelijkheden: Regelgeving definieert de rechten en verantwoordelijkheden van alle partijen die betrokken zijn bij open banking, inclusief de voorwaarden waaronder TPP's toegang krijgen tot bankgegevens, wat ze met de gegevens mogen doen en aan welke normen voor gegevensbeveiliging en -integriteit ze moeten voldoen.

• Beveiligingsprotocollen: De regelgeving inzake open banking vereist strenge beveiligingsmaatregelen om datalekken en fraude te voorkomen. Dit omvat het gebruik van krachtige encryptie, authenticatiemethoden en regelmatige beveiligingsaudits.

• Regelgevend toezicht: De regelgeving inzake open banking vereist vaak dat bedrijven regelmatig rapporteren, zich aan operationele normen houden en deelnemen aan beveiligingsaudits.

Wie reguleert open banking?

De regelgeving inzake open banking verschilt per land en regio, met verschillende benaderingen en regelgevende instanties die toezicht houden op de uitvoering ervan.

• Europa: De herziene richtlijn betalingsdiensten (PSD2) van de Europese Unie schrijft open banking voor in alle lidstaten. PSD2 bepaalt ook de rechten en bescherming van klanten (waaronder sterke klantauthenticatie) en beveiligingsvereisten voor elektronische betalingen. De Europese Bankautoriteit (EBA) ontwikkelt technische normen en richtlijnen voor open banking, terwijl de nationale bevoegde autoriteiten (NCA's) in elk land verantwoordelijk zijn voor de handhaving van de regelgeving.

• Verenigd Koninkrijk: Na de Brexit heeft het Verenigd Koninkrijk de bepalingen van de PSD2 gehandhaafd, specificaties voor de standaardisatie van API's toegevoegd en de Open Banking Implementation Entity (OBIE) opgericht om toezicht te houden op de implementatie en ontwikkeling van open banking-normen. De Financial Conduct Authority (FCA) reguleert de financiële dienstensector, met inbegrip van open banking-activiteiten, en legt de nadruk op de rechten van consumenten op toegang tot gegevens en privacy, alsook op gedetailleerde richtsnoeren over de manier waarop financiële instellingen met consumentengegevens moeten omgaan.

• Australië: De richtlijnen van de Consumer Data Right (CDR) stellen consumenten in staat hun gegevens te delen met geaccrediteerde derde partijen en benadrukken het recht van de consument op toegang tot persoonlijke gegevens en het recht om te bepalen wie daar toegang toe heeft. De Australian Competition and Consumer Commission (ACCC) is de belangrijkste toezichthouder voor CDR, terwijl het Office of the Australian Information Commissioner (OAIC) toezicht houdt op aspecten van gegevensprivacy.

• Verenigde Staten: Momenteel bestaat er geen uitgebreide federale regelgeving voor open banking in de VS. In oktober 2023 heeft het Consumer Financial Protection Bureau (CFPB) een regel voorgesteld om sectie 1033 van de Consumer Financial Protection Act te implementeren, die consumenten het recht zou geven om hun financiële gegevens in te zien en te delen. Als deze regel wordt aangenomen, zal er een federaal kader voor open banking worden vastgesteld en zal het CFPB toezicht houden op de implementatie ervan. Ondertussen hebben verschillende staten hun eigen wetgeving voor open banking ingevoerd of overwegen ze dit te doen, en hebben door de sector geleide organisaties zoals de Financial Data Exchange (FDX) vrijwillige normen voor het delen van gegevens vastgesteld.

• Andere regio's: Sommige landen hebben hun eigen regelgeving voor open banking aangenomen of zijn daarmee bezig. Bekende voorbeelden zijn Singapore (gereguleerd door de Monetary Authority of Singapore), Japan (gereguleerd door de Financial Services Agency) en Hongkong (gereguleerd door de Hong Kong Monetary Authority).

Open banking-normen

Open banking-normen zijn een reeks technische specificaties en richtlijnen die veilige en effectieve gegevensuitwisseling tussen banken en geautoriseerde TPP's mogelijk maken. Deze normen zorgen voor interoperabiliteit, veiligheid en consumentenbescherming in het open banking-proces.

Belangrijkste onderdelen van open banking-normen

• API's: API's bieden een gestandaardiseerde manier waarop verschillende softwaresystemen met elkaar kunnen communiceren. In open banking stellen open data API-specificaties TPP's in staat om toegang te krijgen tot financiële gegevens van klanten bij banken.

• Gegevensformaten: Open banking-normen definiëren de structuur en het formaat van de gegevens die banken en TPP's uitwisselen, zodat verschillende applicaties de gegevens gemakkelijk kunnen interpreteren en gebruiken.

• Beveiligingsprotocollen: Open banking-normen vereisen krachtige beveiligingsmaatregelen zoals versleuteling, authenticatie en autorisatie om consumentengegevens te beschermen tegen ongeoorloofde toegang en misbruik.

• Klantauthenticatie: Open banking-normen specificeren ook de methoden voor klantauthenticatie, zodat alleen geautoriseerde personen toegang hebben tot hun financiële gegevens en deze kunnen delen.

• Foutafhandeling en rapportage: Open banking-normen bieden mechanismen voor foutafhandeling en rapportage van problemen die zich tijdens de gegevensuitwisseling kunnen voordoen.

Wereldwijde en regionale standaarden voor open banking

• UK Open Banking Standard: De Open Banking Implementation Entity (OBIE) heeft een uitgebreide reeks normen ontwikkeld die op grote schaal worden toegepast door banken en TPP's in het Verenigd Koninkrijk. Deze normen hebben betrekking op onderwerpen als API's, gegevensformaten, beveiliging en klantauthenticatie.

• NextGenPSD2-raamwerk: De Berlin Group, een pan-Europese vereniging van betalingsinstellingen, heeft het NextGenPSD2-raamwerk ontwikkeld om open banking-normen in heel Europa te coördineren. Dit bouwt voort op de PSD2-richtlijn en biedt aanvullende specificaties voor API's en gegevensformaten.

• Financial Data Exchange (FDX) API: De FDX API-norm wordt op grote schaal toegepast in de VS. Deze norm is ontwikkeld door een consortium onder leiding van de sector om het delen van gegevens in open banking te standaardiseren en veiliger te maken.

• Andere regionale normen: Andere regio's hebben ook hun eigen open banking-normen ontwikkeld, zoals het Australische Data Right en het Singapore Financial Data Exchange (SGFinDex), die zijn afgestemd op hun specifieke regelgevings- en marktvereisten.

Het belang van open banking-normen

Open banking-normen bieden de volgende voordelen.

• Interoperabiliteit: Dankzij gestandaardiseerde API's en gegevensformaten kunnen verschillende systemen met elkaar communiceren en gegevens uitwisselen, wat ontwikkeling en concurrentie bevordert.

• Beveiliging: Sterke beveiligingsprotocollen beschermen consumentengegevens en behouden het vertrouwen in open banking.

• Consumentenbescherming: Duidelijke richtlijnen voor klantauthenticatie en toestemming geven consumenten controle over hun financiële gegevens.

• Naleving van regelgeving: Normen helpen banken en TPP's om te voldoen aan de regelgeving inzake open banking, waardoor juridische en operationele risico's tot een minimum worden beperkt.

Consumentenrechten en bescherming onder open banking

Consumentenrechten en -bescherming zijn essentieel voor het succes van open banking. Deze rechten geven consumenten controle over hun financiële gegevens en beschermen tegelijkertijd hun privacy en veiligheid. Hieronder volgen de belangrijkste consumentenrechten en -bescherming waar open banking-regelgeving doorgaans betrekking op heeft.

• Recht op toegang tot gegevens: Consumenten hebben recht op toegang tot hun financiële gegevens die door banken worden bewaard, waaronder informatie over hun transacties, saldi en andere financiële gegevens. Deze toegang moet op een gemakkelijke, veilige en tijdige manier worden verleend.

• Recht op gegevensoverdraagbaarheid: Consumenten hebben het recht om hun financiële gegevens van de ene dienstverlener mee te nemen naar een andere. Dit maakt het voor consumenten gemakkelijker om van dienstverlener te veranderen of meerdere diensten te gebruiken.

• Recht op privacy: Dienstverleners en banken moeten de financiële gegevens van consumenten op gepaste wijze gebruiken en alleen met de uitdrukkelijke toestemming van de consument. Regelgeving zoals de AVG in de EU en soortgelijke privacywetten in andere regio's leggen strikte richtlijnen op voor het gebruik, de opslag en het delen van gegevens.

• Toestemmingsbeheer: Consumenten moeten uitdrukkelijk toestemming geven voor het delen van gegevens en ze moeten begrijpen welke gegevens worden gedeeld, met wie en voor welke doeleinden. Consumenten moeten hun toestemming op elk moment kunnen intrekken, waardoor het delen van gegevens effectief wordt stopgezet.

• Foutafhandeling en verhaal: De regelgeving voor open banking biedt consumenten mechanismen om fouten of ongeoorloofde transacties te melden en tijdig antwoord te krijgen. Consumenten hebben recht op verhaal, waaronder correctie van fouten, compensatie en, in sommige gevallen, excuses.

• Beveiliging: Bedrijven moeten de financiële gegevens van consumenten veilig behandelen. Dit omvat het gebruik van krachtige encryptie, authenticatie en regelmatige beveiligingsaudits door alle partijen die betrokken zijn bij de verwerking van de gegevens.

• Non-discriminatie: Consumenten mogen niet worden gediscrimineerd op basis van de gegevens die zij wel of niet willen delen. Hun recht op toegang tot financiële diensten mag niet worden beperkt als zij besluiten niet deel te nemen aan het delen van gegevens in het kader van open banking.

Hoe open banking financiële innovatie beïnvloedt

Open banking vereist dat banken financiële gegevens delen met geautoriseerde TPP's. Deze gegevens zijn een waardevol hulpmiddel bij het ontwikkelen van innovatieve financiële producten, van budgetteringstools en beleggingsapps tot geheel nieuwe bankdiensten. Hieronder lees je hoe open banking bijdraagt aan financiële innovatie.

• Concurrentie stimuleren: Van oudsher wordt de financiële sector gedomineerd door grote, gevestigde banken die volledige controle hebben over de financiële gegevens van hun klanten. Open banking geeft kleinere bedrijven en nieuwkomers toegang tot deze gegevens, waardoor ze kunnen concurreren met grote banken. Bovendien stimuleert open banking concurrentie omdat consumenten hun gegevens naar een ander bedrijf kunnen overbrengen als ze ontevreden zijn over de dienstverlening. Dit zet financiële instellingen onder druk om hun aanbod te verbeteren en oplossingen te bedenken om klanten te behouden en aan te trekken.

• Samenwerking bevorderen: Open banking helpt banken en fintech-bedrijven om effectiever samen te werken. In plaats van elkaar puur als concurrenten te zien, kunnen deze entiteiten samenwerken om hun krachten te bundelen. Dergelijke partnerschappen kunnen leiden tot de ontwikkeling van nieuwe diensten die misschien niet mogelijk zouden zijn geweest als elke partij alleen had gewerkt.

• Consumentenervaringen verbeteren: Met open banking kunnen bedrijven toegang tot financiële gegevens gebruiken om de behoeften en het gedrag van consumenten beter te begrijpen, wat leidt tot meer gepersonaliseerde diensten. Een app kan bijvoorbeeld het bestedingspatroon van een gebruiker analyseren en advies geven over geld besparen, of de gebruiker attenderen op relevante financiële producten.

• Technologische vooruitgang stimuleren: Het gebruik van financiële gegevensuitwisseling door open banking heeft de technologiesector ertoe aangezet om betere beveiligingsmaatregelen te ontwikkelen, zoals geavanceerde encryptietechnieken en veilige authenticatiemethoden. De noodzaak om grote hoeveelheden gegevens te verwerken heeft ook geleid tot verbeteringen in de technologieën voor gegevensverwerking en -beheer.